EBEVEYN

Ne Yapsın Bu Ebeveynler?

Çocuklar fiziksel, bilişsel, psikomotor, sosyo-duygusal ve dil alanında gelişim gösteren bireylerdir. Gelişimde ise bireysel farklılıklar olması gayet tabii olduğundan hiçbir çocuğun gelişim hızının diğeri ile aynı olmadığını belirtmek gerekir. Bu yazıda öncelikle okul öncesi dönem olarak da adlandırılan erken çocukluk dönemindeki gelişim özelliklerinden bahsedeceğiz. Daha sonra bu dönemde sergilenen ebeveyn tutumlarına değinecek ve bu tutumlardan birkaçının doğru olup olmadığını tartışacağız.

Peki, bu gelişim özellikleri nelerdir?

Erken çocukluk döneminde beyin gelişimi hızla devam etmektedir. 3 yaşına gelen bir çocuğun beyninin bir yetişkin beyninin büyüklüğünün dörtte üçüne ulaştığı, 6 yaşına geldiğinde ise çocuğun beyninin neredeyse yetişkin beyni büyüklüğünün % 95 ‘ine eriştiği görülmüştür. Ancak beynin içindeki gelişim çocukluk ve ergenlik dönemi boyunca sürmektedir. Araştırmalarda, 3 ve 6 yaş arasındaki çocukların beynindeki en hızlı değişimin; beynin ön bölgesi olan planlama, organize etme ve dikkati sürdürme görevlerine sahip frontal lobta olduğu görülmüştür.

Okul öncesi dönemde çocuklar yürümek ve koşmak için ekstra çaba harcamak zorunda değildir. Bu dönemdeki çocuklar koşmaktan, zıplamaktan büyük keyif alırlar. Bu davranışlar kaba motor becerileri olarak adlandırılır. 3 yaşındaki çocukların ince motor becerileri henüz tam olarak gelişmemiştir. Örneğin yapboz yaparken parçanın yerini bulsalar bile yerleştirmekte güçlük çekebilirler. 4-5 yaşlarında bu beceri daha da gelişir. Bunlar da ince motor becerileri olarak adlandırılır.

Erken çocukluk döneminde yeme alışkanlığının oluşması da önemlidir. Yeme alışkanlığının çocuğa bakım veren kişinin davranışlarından etkilendiği görülmüştür. Sağlıklı yemek yeme konusunda örnek olarak düzenli bir beslenme programı oluşturulduğunda çocuğun beslenme şekline yardımcı olunabilir. Beslenmenin yanı sıra günlük egzersizlerde çocuğun sağlıklı gelişimi açısından gereklidir.

Hemen hemen 4-5 yaşlarındaki bir çocuk kendini karakter özelliklerine göre tanımlayabilir.

Duygularını ifade etmede, anlamada ve düzenlemede gelişim gösterir. Olayların bireylere farklı etki edebileceğini ve bireylerde farklı duygular oluşturacağını anlamaya başlayabilir. Yüz ifadelerinin belirli duyguları yansıttığını, duyguların davranışlarını etkilediğini giderek daha iyi anlamaya başlarlar. Tüm bunların yanı sıra duygular hakkında çocukla konuşan, duyguları tanımlamada ve duygularla nasıl baş edebileceği konusunda çocuğa yardımcı olan ebeveynlerin çocukların duygu düzenleme konusunda duyguları reddeden ya da görmezden gelen ebeveynlere nazaran daha becerikli oldukları görülmüştür. Öte yandan, oyun ve akran etkileşiminin çocuğun sosyo-duygusal, bilişsel açıdan olumlu etkilerinin olduğu bilinen bir gerçektir.

Bilindiği üzere erken çocukluk dönemi çocukların gelişimi ve ileriki yaşamları açısından oldukça önemlidir. Ebeveynlerin bu dönemdeki tutum ve davranışları da çocukların gelişimi üzerinde etkilidir. 

Peki ebeveynlerin sahip olması gereken temel prensipler nelerdir?

•Tutum ve davranışlarınızda tutarlı olun

Anne babanın kendi arasında görüş ayrılığına düşmesi ve buna bağlı olarak çocuğa farklı tutumlar göstermesi çocukta bir kafa karışıklığı oluşturur. Bu nedenle çocuk için kuralların önceden belirlenmesi ve sınırların net olması önemlidir.

•Kural ve sınırlarla ilgili açıklama yapın

Çocuğunuza koyduğunuz sınırlar ile ilgili çocuğu bilgilendirin. Sebep ve sonuçlarını açıklayın.

•Çocuğunuzdan mükemmeli beklemeyin

Çocuktan her konuda iyi, başarılı, mükemmel olmasını beklemeyin. Çocuğun sağlıklı gelişimi için ona alan tanıyın, hata yapmasına izin verin.

•Aşırı koruyucu davranmayın

Çocuk zarar görmesin, incinmesin diye aşırı koruyucu bir tutum sergilemek çocuğun öz güvenini olumsuz anlamda etkileyebilir. Böyle bir durumda çocuk anne babaya bağımlılık geliştirebilir, kendi başına hareket etmek çocuk için kolay olmayabilir.

•Pozitif disiplin uygulayın

Çocuğu ödül ve ceza sistemi ile eğitmeye çalışmak çocuğun kuralları içselleştirmesini engelleyebilir. Kısa vadede ödül işe yarıyor gibi görünse de ödül ortadan kalktığında davranış da ortadan kalkabilir. Cezalandırma davranışı ise çocuğa neyin doğru olduğunu öğretmenize yardımcı olmaz aksine sadece neyi yapmaması gerektiğini öğretir. Bunun yerine çocuğun davranışlarına dikkat çekmek ve olumlu-olumsuz vurguda bulunmak daha çok fayda sağlayabilir.

Yazar

Psikolog Sudenur Demir

Kaynakça

Erkut Özdener, Sosyal Bilimlere Araştırma Yöntemleri: Uygulamalı Örneklerle, 7 bs. (İstanbul: Kavram, 1994), 73-77.

Hilal İlknur Tunçeli ve Rengin Zembat, “Erken Çocukluk Döneminde Gelişimin Değerlendirilmesi ve Önemi”, Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, C.3, S.3 (2017): 1-12

Miray Akyunus-İnce, “Ebeveyn Tutumları ve Çocuklarda Davranış Yönetimi” http://www.bilted.com/bilgi/ebeveyn-tutumlari-ve-cocuklarda-davranis-yonetimi

SerapDuygulu, “Anne Babaların Hataları”, https://www.serapduygulu.com.tr/makaleler/anne-baba/anne-babalarin-hatalari.html [10.02.2015].

John W. Santrock, Yaşam Boyu Gelişim: Gelişim Psikolojisi, 13 bs. (Ankara:Nobel Akademik,2019), 206-274.


Yazarın Diğer Yazılarına Bakabilirsiniz

Çocuklar İçin Oyun Vakti

Yeni Nesil Zorbalık ve Çözüm Yolları

Bunlar da hoşunuza gidebilir...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir